ФТҚ нацистердің Брянскідегі жаншошырлық қылмысын әшкерелейтін құжатты жариялады
Ресейдің Брянск облысы бойынша ФСБ басқармасы Ұлы Отан соғысы кезінде КСРО аумағындағы ең ірі нацистік лагерьлердің бірі Брянск "Дулаг-142 тұтқындарына қатысты қандай қатыгездіктер жасалғаны туралы мұрағат құжаттарын жария етті, - деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі РИА Новостиге сілтеме жасап.
1937 жылдан 1945 жылға дейін тоғыз жыл жұмыс істеген Бухенвальдтағы ең үлкен нацистер лагерлерінің бірінде 56 мың адам өлген. Фашистер “Дулаг-142”-де үлкен қылмыс жасаған: олар Брянскіде болған екі жыл ішінде 40 мыңнан аса адам өлтірілді. Олардың көпшілігі адам төзгісіз жағдайдан қайтыс болған.
Ұлы Отан соғысы басында 1924 жылы Брянск ауданында орналасқан броньды техниканың стационарлық авто жөндеу шеберханасы ретінде құрылған №6 жөндеу базасы ішкі жағына көшірілді. Оның аумағында 1941 жылдың күзінде концлагерь ұйымдастырылды. Ол ресми түрде “Дулаг-142” деп аталды және бастапқыда қызыл әскердің тұтқындарына арналған.
1942 жылғы наурыздан бастап Брянскке іргелес ауылдардың бейбіт тұрғындарын да осы жерге жинай бастады. Сонымен қатар, лагерьде 80 мыңға жуық адам болды. Бейбіт тұрғындар мен әскери қызметкерлер бөлінбеді. “Дулаг-142” құрама-жіберу пункті ретінде де қызмет етті, сол жерден еңбекке қабілетті халықты мәжбүрлі түрде жұмысқа Германияға айдап әкетті.
Қазір жарияланған құжаттардың ішінде 1945 жылғы 28 қыркүйектегі Брянскідегі неміс басқыншыларының залалын анықтау жөніндегі комиссия актісі бар.
“Лагерьде оннан аса казарма болды (бейбіт жағдайда). Әрбір осындай казармада 1200-1500 адам төрт қабатты ағаш тақтайшаларға орналастырылған”, – делінген актіде.
Хабарламадағы мәлімет бойынша, нацистер адамдарды жасы мен жынысына қарамастан ұрып-соғып, азаптаған.
“Немістер осы лагерьге түскендердің бәрін бірдей қорлап, мазақ еткен. Барлық “қателіктер” үшін оларды резеңке қамшымен сабаған. Мысалы, егер әскери тұтқын қатардан қалса, оны ұрып-соғудан басқа тамақтан да айырған”, – делінген құжатта.
Лагерьде газ камераларының орнына адам төзгісіз жағдай орнатқан, бұл адамдарды азапта өлімге әкелді. Ашылған құжаттарға сәйкес, тұтқындардың 80 пайызға дейінгі бөлігі аштықтан, ұрып-соғу және жұқпалы аурулардан қайтыс болған.
“Лагерьде тамақ ретінде: таңертең қайнаған су (шай) және нан, ересектерге 200 грамм, балаға 100 грамм, кешкі сағат бес-те, қарақұмық ұнынан дайындалған “баланда” ересек адамға – 1 литр, балаға – жарты литр. Бұлай тамақтану ауруға, кейін өлімге әкелді”, – мұндай айғақтарды куәгерлер келтірген.
Осы уақытқа дейін лагерьде тек әскери тұтқындар болған кезде, тамақтану одан да жаман болған.
“Оларға дұрыс піспеген қарақұмық немесе шикі көкөніс қалдықтары берілген. Одан асқазан аурулары пайда болды, кейде тіпті ештеңе бермеген”, – дейді куәгерлер.
Казармаларда лас, ылғал, суық болған. Сонымен қатар, тірі адамдармен бірге мәйіттер бірнеше күн бойы жатқан. Оларды шығарып үлгермеген. Жұқпалы аурулар, соның ішінде іш сүзегі мен дизентерия эпидемиясы аштықтан, суықтан басталған. Нацистер науқастарға дәрі-дәрмек те, тамақ та бөлген жоқ.
Мұндай режимнен бірінші болып мектеп жасына дейінгі балалар, кейін ересектер, әсіресе қарттар қайтыс болған. Күн сайын кем дегенде 100-150 мәйіт арбаларға салынып, полигонға шығарылды, бұл құжаттарда көрсетілген.
Брянск процесінің құпия материалдарынан 1942 жылдың наурызынан бастап бейбіт тұрғындар лагерьге көп әкелінгені көрінеді. Осылайша нацистер аумақты тазартқан.
“Дулаг-142”-де нацистердің бейбіт тұрғындарға және әскери қызметшілерге қарсы қылмыстары 1945 жылы болған және сонымен бірге құпиясыздандырылған Брянск процесінде айыптау қорытындысында бүкіл бөлімге арналған.
Құжаттарды бірінші болып бүкілресейлік мектеп шығармалары байқауының финалистері, Брянск энергетикалық машина жасау және радиоэлектроника техникумындағы “Дулаг-142” туралы тақырыптық мұражайдың бастамашылары мен жасаушылары, құжаттарды іздеуге қатысқан жас мұрағатшылар, жаппай жерлеу орнын тапқан іздеушілер, жас мұғалімдер, Брянск университеттерінің студенттері көрген.
РИА Новости таныстырған материалдардың ішінде 1945 жылы 22 қазанда Брянск облыстық комиссиясының мүшелері қол қойған неміс басқыншыларының қатыгездігі туралы деректер жазылған акт бар.
Комиссия қорытындысына сәйкес, сол кезде Брянск және Брянск ауданы бойынша 18 мың бейбіт тұрғын ажал құшқаны белгілі болды.
“Неміс әскери билігі Брянск қаласы мен Брянск ауданына кіргенде бейбіт тұрғындарды – қарттарды, әйелдер мен балаларды жаппай тұтқындап, көзін жоюға кірісті”, – делінген құжатта.
Қатыгез адам өлтіру деректері бөлек келтірілген. Мысалы, Верхний Судок шатқалының баурайында атылған бейбіт тұрғындардың мәйіті көмілген шұңқырлар табылды (бір шұңқырдың өзінен 3,5 мың мәйіт табылды).
“Орман сарайлары деп аталатын аумақта Рoща шатқалында (Брянск қаласының шығыс бөлігі) шұңқырлардан 1215 мәйіт табылды. Брянск II ауылының маңында Брянскіден Карачевке апаратын жолдың оң жағында қарттардың, әйелдер мен балалардың, негізінен еврей халқы мен сығандардың 7500 мәйіті табылды”, – делінген актіде.
Комиссия мүшелері “Мәйіттерді тексеру кезінде “бейбіт тұрғындарды жабайы қудалау” деректері анықталды” деп жазды.
“Мәйіттердің көбінің жағы сынған, кейбіреуінде ауыз қуысы бетіне дейін жыртылып, көз алмасы алынған, сонымен қатар тұншықтыру іздері бар мәйіттер де болды”, – делінген құжатта.
Делелдердің көбі немістердің еврейлерді, сығандар мен коммунистерді ұстап, оларды бір-бірінен жарты метрден екі метрге дейін байлап, мина алаңына жарылу үшін апарғанын көрсетті.
Нацистер қолданған қатыгез жазалау әдістерінің бірі – иттерге талату. Актіде Брянск қаласының тұрғыны Зимакова келтірілген. Ол 1942 жылы тамызда көшедегі фашистер жүк көлігінен ер адамның жан дауысы шыққанын естіген.
“Біраз уақыттан кейін немістер көліктен үлкен ит шығарды, үсті-басы қан. Бұл ит көліктегі адамдардың бір талап, жарып тастады”, – деп еске алған Зимакова.
Клинцы қаласының маңында 10 мың бейбіт тұрғын қаза тауып, азапталды. Фашистер сәбиллерді басымен ағашқа ұрып өлтірді немесе бірін екіншісіне ұрып, шұңқырға лақтырған.
Semey News
