Ф.Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейінде М. Әуезовтің 125 жылдығына орай бірден екі шара өтті, – деп хабарлайды Semeynews.kz.
«Менің халқымның өмірі» деп аталатын атмосфераға ену»
Достоевский музейінде “М.Әуезовтің мұрасы-туғанына 125 жыл”атты әдеби – сазды кеш өтті. Іс-шараға Шәкәрім университетінің педагогтары мен филолог студенттері, М.Төлебаев атындағы музыкалық колледждің және Ж.Аймауытов атындағы орта мектептің оқушылары қатысты. Олар Мұхтар Әуезовтің “Еңлік-Кебек” пьесасының шығу тарихымен және классиктің өмірбаянымен танысты. Әдеби әңгіме жас музыканттардың шығармашылық қойылымдарымен сүйемелденді. Мұражай қабырғасында Абайдың күйлері мен әндері шырқалды; домбыра, скрипка, баян әуендері шырқалды; екпінді ырғақта би дүниеге келді.
– Бұл әдеби кеш шығармашыл талантты жастардың өнерлерімен безендірілуінің символдық мәні бар. Әуезов “Абай жолы” романында ақынның үнемі айналасына жас дарынды адамдарды қалай жинағанын көрсетеді. Байытуды, көшбасшылық қасиеттерін көрсетуді қалайтындар емес. Жоқ! Абайға ақындар, музыканттар, әншілер – өнерге бей – жай қарамайтындар қымбат болды, – деп атап өтті доцент, оқытушы Әбу Фарида Ахметова.
Әдебиеттанушылар Әуезовтің “Абай жолы” романының басты атауының символдық мәні бар екенін атап өтті, өйткені ақынның өмірі ешқашан тегіс түзу жол болған емес, шыңға көтерілген сәттері, төмен құлаған сәттері де болды. Мұхтар Омарханұлы тек ақын Абайдың ғана емес, үнемі түрлі қиындықтарды бастан кешірген тірі талантты адамның – достарын сатқаны, туыстарын түсінбеуі, өзіне қымбат адамдармен қарым-қатынас жасай алмауы, бақыт іздеуі бейнеленген туындылар жасады.
Достоевскийдің әдеби-мемориалдық мұражайында “М.Әуезов пен Қ.Мұхамедханов. Мұғалім және оқушы” ғылыми абайтанудың бастауымен танысуға арналған дөңгелек үстел өтті.
Абай есіміне қандай да бір тұрақты шама ретінде баяғыда үйреніп қалған соң, біз оның мұрасын сақтау үшін жазушылар мен ғалымдар беделін, мансабын, еркіндігін, денсаулығын, өмірін құрбан етті, ақын туралы ғылыми негізделген объективті сөз үшін күрескен деп ойламаймыз. Осындай есімдердің арасында Әуезовтің сүйікті шәкірті – Қайым Мұхамедханов та бар.
– 1939 жылдан 1950 жылға дейін ол ізденіс жұмысымен айналысты, оның нәтижесінде “Абайдың әдеби мектебі” іргелі еңбегі пайда болды. Алғаш рет ғылыми қолданысқа Ақылбай, Мағауия, Көкпай Жанатаев, Әсет Найманбаев, Әріп Тәңірбергеновтің шығармашылығына мұқият талдау енгізіледі. Сонымен қатар, Қ.Мұхамедхановтың бұл диссертациясы Абай мектебі өкілдерінің әлі жарияланбаған қолжазба мұрасын зерттеу негізінде жазылды, оны автор жинап, тапты. Абайдың туған жерінде жиналған және жазылған естелік материалдар оларға баға жетпес қосымша болды. Қайым Мұхамедхановқа Ақылбайдың жоғалған деп саналған бірқатар поэмаларын табу сәті түсті. Ғалымның еңбегі оның алғаш рет Абай ізбасарларының әдеби мектебінің бар болуын тұжырымдап, негіздегендігінде болды, – деп атап өтті экскурсиялық-бұқаралық жұмысты ұйымдастыру жөніндегі сектор меңгерушісінің м.а. Сана Сәрсембекова.
1950 жылдары осы еңбегі үшін Мұхамедханов қазақ әдебиетінің тарихын бұрмалайтын халық жауы деп жариялады. Арнайы құрылған сараптау комиссиясы келесідей шешім шығарды: «Фактілерді өрескел бұрмалай отырып, Мұхамедханов буржуазиялық ұлтшылдар мен алашордашыларды Абай ісін жалғастырушылар деп көрсетеді. Абай шәкірттерінің қатарына, бай, әрі молда, совет өкіметінің ашық жауы, белсенді алашордашы – Көкпай Жанатаевты кіргізген. Мұхамедханов өзінің диссертациясында ешқандай себепсіз Абай шәкірттерінің қатарына Абайдың ұлы Мағауияны қосады. Әуезовтің айтуынша, Мағауияның “Медғат-Қасым”, “Абылай”, “Шәміл” поэмалары жазылған, онда реакциялық-монархиялық тұлғалар жырланып, идеалданады. Абай шәкірттеріне Тұрағұл кіргізілген. Бұл туралы кеңес өкіметінің қас жауы туралы Мұхамедханов өзінің диссертациясында, сондай-ақ “Екпінді” газетінде жарияланған мақалаларында ең шаттыққа толы үнмен жазады”.
– Мұхамедхановқа қатысты қудалау басталды, көп ұзамай ол тұтқындалып, Карлаг-қа жіберілді. Оның Абай шәкірттері туралы диссертациясы тек 1993 жылы жарық көрді. Бүгінде бұл еңбек ғылыми абайтанудың негізі болып саналады және оқулыққа айналды. Бұл ғалымның өмірі – табандылықтың, нағыз патриотизмнің және қазақ тарихы мен әдебиеттану үшін күрестің үлгісі, – деп атап өтті Қ.Мұхамедханова атындағы ғылым және білім Орталығының директоры Дина Мұхамедхан.
Абайтану тарихының қайғылы жағдайларымен танысу дөңгелек үстелде талқыланатын басты тақырыпқа айналды. Оның қатысушылары қалалық мектептердің, мектеп-интернаттардың қазақ және орыс әдебиеті мұғалімдері болды, олар осы ақпаратты білім беру процесіне енгізу бойынша жаңа әдістемелік ұсынымдар алды.
Semeynews.kz
