Семей өлкетанушылары су астындағы ежелгі қоныстарға экспедиция жасады

«Прииртышье» өлкетану қоғамының төрағасы Марат Сасанов өзі экспедицияда алған әсерлерімен бөлісті және Шүлбі су қоймасын археологиялық қазба жұмыстарын жүргізетін ғажап орын деп атап өтті.

«Жылына бір рет мамыр айының басында СЭС техникалық жұмыстар жүргізу үшін суды жібереді. СЭС-тан жоғары орналасқан бөлігі Ертіс өзенінің тарихи арнасына қайта оралады. Осыған байланысты белгілі аумақ құрғайды, бұл Ертістің қызықтыратын аймақтары. Біріншіден, бұл Шүлбі форпосты және келесі елді мекендер судан ашылады: Ескі Шүлбі, Пьяный Яр, Уба-Форпост, Измайловка, Бетқұдық. Ол жерде су астына кеткен көптеген мекендер бар, олар тарихи тұрғыда қызығушылық танытады», – дейді М.Сасанов.

Өлкетанушының айтуынша, Шүлбі су қоймасының аумағында 80-ші жылдары су астына кеткен, зерттелмеген бірқатар қорғандар бар.

«Осы аумақ несімен қызықты? Бұл аймақ жыл бойы су астында. Суды жібергеннен кейін, бір апта ма, мүмкін екі апта ма, аймақ ашылады және барлық бірегей қоныстарды көруге болады», – деді М.Сасанов.

Өлкетанушының мәлімдеуінше, Шүлбі форпостына дейін бұл жерде мыс өндіріп, кейіннен монеталар жасайтын Демидов зауыты болған. Ол ұзақ жасамады. Ағаш отынының жетіспеуіне байланысты зауыт жабылды.

«Ол жердегі бекіністер ғаламат болған. Олардың көлемі шамамен 200-де 200 шаршы метрді қамтыды. Зауыт бұрыштарында пушкалар орнатылған саңыраулар болды. Бұл зауыт, форпостан кем түспейтін нағыз бекініс болған деп айта аламыз. Егер біз форпосттың бір бөлігін көретін болсақ, онда су кеткенде құрылымдардың 80 пайызы ашылады.  Зерттеу барысында біз қызықты бөлігін таптық. Ертіс жаққа шығатын қабырғаларының бірі өзгеше әлпетте. Тарихшылар үшін бұл үлкен жаңалық болды. Кронверктің жартылай шеңбер пішіні бар, яғни бұл қосымша бекініс болды. Онда өзен бойы атуға мүмкіндік беретін пушкалар орналастырылған. Форпостың қалған қабырғалары тегіс», – деп бақылағанымен бөлісті М.Сасанов.

Экспедиция барысында өлкетану қоғамының төрағасы қоныс орнынан бірқатар олжалар тапты. Олар негізінен – монеталар, түймелер, құлыптар және кеудеге тағатын кресттер. Табылған заттар арасында ескі тас диірменінің тасы да бар.

«Бірқатар қабыршақты мен өзім қаздым. Олар көптеген ұсақ күміс монеталар, өте ұсақ, кезінде Петр І оларды «биттер» деп атаған. Осындай ұсақ монеталарды қалай пайдаланғандарын мен түсінбеймін. Оның үстіне мен, монеталар 1703 жылы Мәскеудегі Кадашев монета сарайынан шығарылғанын анықтадым», – деп жәдігерлер туралы түсіндірме берді.

Сонымен қатар, қоныс аумағында өлкетану қоғамының мүшелері арба іздері бар ескі жолды тапты. Жолмен жүріп қызықты ат әбзелдеріне және арба бөлшектеріне жататын жәдігерлерді табуға болады.

«Шүлбі форпостынан екі жол шыққан, біріншісі – Змеиногорск бағытына, екіншісі – Өскемен бағытана», – деп нақтылады М.Сасанов.

Өлкетанушы «Старая Шульба» деп аталатын тағы бір қызықты қоныс туралы айтты. Сол мекенде әскерилер тұрған. Іздеушілер ол жерден шығу жетондарын, мадельдар, әскери түймелер, сондай-ақ оқ гильзаларын тапты. Сонымен қатар қола дәуіріне қатысты заттар да табылуда.

Шүлбі форпосты және оның маңайында орналасқан қоныстар тек Семей өлкетанушыларын қызықтырып қоймай, соноу Павлодар, Риддер және Өскемен қалаларының іздеушілерін қызықтыруда.

Semey News