Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша қысқартылған іс жүргізудің ерекшеліктері

Қазіргі уақытта Мемлекет басшысы 2014 жылғы 5 шілдеде қол қойған, 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілген, 2021 жылғы 1 ақпанға өзгертулер мен толықтырулармен әкімшілік құқық бұзушылық туралы Қазақстан Республикасының Кодексі (бұдан әрі – ӘҚБтК) қолданыста.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңнамадағы маңызды жаңалықтардың бірі адамдарды әкімшілік жауапкершілікке тартудың сараланған рәсімін енгізу болып табылады, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша іс жүргізудің 2 түрі ұсынылады: қысқартылған және жалпы.

Қысқартылған іс жүргізу Әкімшілік құқық бұзушылық жасалған жерде хаттама жасалған жағдайларда жүзеге асырылады. Сонымен бір мезгілде әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамға айыппұл төлегені туралы түбіртек беріледі. Бұл ретте адам жасалған құқық бұзушылық фактісіне сәйкес өзінің кінәсін мойындайды, айыппұлды өз еркімен төлеуге дайын және уәкілетті органға қандай да бір шағымдары жоқ.

Қысқартылған тәртіп үшін адамға хаттама тапсырылған сәттен бастап 7 күн мерзімде айыппұлдың жалпы сомасының 50% төлеу мүмкіндігі түріндегі ынталандыру тетігі көзделеді.

Егер адам хаттаманы алған және оған түбіртекті тапсырған сәттен бастап 7 күн ішінде айыппұл төлесе, онда ол оны жарты мөлшерде төлеуге құқылы. Егер адам жасалған құқық бұзушылық фактісіне сәйкес келмеген жағдайда, іс жалпы тәртіппен қаралатын болады.

ӘҚБтК нің 810 бабының екінші бөлігіне сәйкес әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс бойынша қысқартылған іс жүргізу мынадай жағдайларда қолданылмайды:

1) ескертуді қоспағанда, баптың санкциясында жазаның өзге де түрлері көзделген кезде;

2) артықшылықтары мен иммунитеті бар адамдар құқық бұзушылық жасаған;

3) істерін мемлекеттік кірістер органдары қарайтын әкімшілік құқық бұзушылықтар жасағанда;

4) істерін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі және Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті орган қарайтын әкімшілік құқық бұзушылықтар жасаған, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің және Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу, бақылау және қадағалау жөніндегі уәкілетті органның уәкілетті қызметкерлері әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттамаларды баптар бойынша жасаған жағдайда ӘҚБтК 804-бабының екінші және 2-1-бөліктерінде көрсетілген.

Абай облысы бойынша ішкі мемлекеттік аудит департаменті 2023 жылдың он айында жалпы сомасы 44 436 000 теңгеге 411 әкімшілік айыппұл салды, оның ішінде: заңды тұлғаларға 4 950 750 теңгеге 11 айыппұл және лауазымды тұлғаларға 39 485 250 теңгеге 400 айыппұл салынды. Бұл ретте барлық істер қысқартылған тәртіппен қаралып, салынған әкімшілік айыппұлдар 100% төленді.

Осылайша, әкімшілік құқық бұзушылық бойынша қысқартылған іс жүргізу институты өзінің ауқаттылығын көрсетті. Қысқартылған өндіріс құқық бұзушы үшін айыппұл сомасының төмендеуін қамтамасыз етеді, сондай-ақ салынған айыппұлдың тез орындалуына ықпал етеді.

Абай облысы бойынша ішкі мемлекеттік  аудит департаменті қызметін қамтамасыз ету бөлімінің басшысы Б.Т. Акимжанов