Семей тұрғыны революцияға дейінгі кірпіштерді жинауда
Семей тұрғыны Александр Зязин революцияға дейінгі дәуірдің кірпіштерін жинайды, – деп хабарлайды Semeynews.kz baigenews.kz-ке сілтеме жасап.
Оның коллекциясында өндірушілердің таңбалары бар антикварлық блоктардың 100-ге жуық данасы бар. Кірпіш жинау брикофилия деп аталады.
XIX және XX ғасырдың басында Семей жаңа ғимараттармен толықты, сондықтан кірпіш шығаратын зауыттар барлық жерде жұмыс істеді. Осындай ондаған кәсіпорындар жұмыс істеді. Қала маңындағы саз кен орындары өткен кәсіпкерлерге жылына миллиондаған дана керамикалық құрылыс материалдарын штамптауға мүмкіндік берді. Ал қазір әртүрлі реңктердегі отандық шикізатты қазіргі заманғы зауыттар игеруде.
Сол кезде әрбір 20-шы немесе 10-шы кірпішке кәсіпорынның таңбасы белгіленді. Мұндай таңбаланған кірпіштер тарихшылар үшін үлкен қызығушылық тудырады, өйткені бұл қолтаңбалар өндірушінің инициалдарымен заманауи “Made in Semey” аналогы болып табылады.
“1900 жылы Семей қаласында 32 кірпіш зауыты болған. Әрбір құрылыс бригадасының өз шеберханасы болды. Ірі зауыттардың бірі ағайынды Шафировтарға тиесілі болды, ал кірпіштер ” Бр.Ш” деген таңбамен белгіленді, олар жылына миллионға жуық кірпіш шығарды. Қазақстандағы ең ірі сәулет ескерткіштерінің үштен екісі – өртенген Семей зооветинститутының ғимараты олардың материалдарынан салынған. Кірпіштен қаланың сәулет тарихын зерттеуге болады – кім өркендеді, не үшін өмір сүрді, неге олар осылай салынды және басқаша емес”, – дейді Александр Демьянович.
Өлкетанушы үшін тек таза жұмыс қана емес, ақаулы даналар да қызығушылық тудырады. Басып шығару үшін қол еңбегі қолданылды -штамптаушылар қолына саптамасы бар арнайы қолғап киіп, өндірушінің белгісін басып салды. Кейде стигмамен бірге олардың бестігі де кірпішке басылды.
Коллекциядағы тағы бір жол – “діни” мөрі бар экспонаттар. Мысалы, Воскресенкий соборының құрылысы кезінде Казан жұмысшыларының бригадасы араб әрпімен таңбаланған кірпішті қолданды. Тағы бір ғибадатхана кірпіштен “шіркеу” мөрімен салынған.
“Бұрын кірпіш әлдеқайда сапалы, сенімді және шын жүректен жасалған. Өзіңіз бағалаңыз: заманауи қызыл кірпіштен жасалған пеш 5 жылдан кейін құлап кетуі мүмкін. Ежелгі кірпіш ғасырлар бойы жылу мен пішінді сақтайды. Бұл тексерілді. Содан кейін қандай да бір ерекше, жоғалған технология қолданылды”, – деді Семейден келген брикофил.
Александр Демьянович Плещеев пен француздың жергілікті өндірушілерінің кірпіштерін табуды армандайды. Олардың фамилиялары плиткаларға толығымен басылды, ал басқа зауыттарда керамикалық өнімдер бас әріптермен таңбаланған.
Альбина Халел
Қазақ тіліне аударған Semeynews.kz
