Жеңіс шеруіне қатысушы – Фоминых Василий Николаевич
Мұрағат құжаты – халықтың тарихи жады. Ұлы Отан соғысы ардагерлерінің жеке қорларын құру сол кездегі көптеген оқиғаларды олардың қатысушыларының көзімен көруге мүмкіндік береді. Қазіргі заманғы тарихи құжаттама орталығында 1941 жылдың күзінде Семей қаласында құрылған 8-ші Қызыл Ту Суворов орденінің Ямпольск атқыштар дивизиясы жауынгерлерінің құжаттары мемлекеттік сақтауда. Оның құрамында соғыстың басынан аяғына дейін өткен, 1945 жылғы Жеңіс шеруіне қатысушы, III дәрежелі «Даңқ» орденінің иегері, гвардия старшинасы Василий Николаевич Фоминых шайқасты.
Ұлы Отан соғысы Кеңес халқының үлесіне түскен ең ауыр сынақтардың бірі болды. Майданнан бірде-бір қала, бірде-бір ауыл, бірде-бір отбасы тыс қалмады. 1941 жылғы желтоқсанда 20 жастан асқан Василий Фоминых кіші командирлер құрамының дивизиялық мектебінің курсанты болып қабылданды.
1942 жылы сәуірде курсты аяқтағаннан кейін ол 8-ші атқыштар дивизиясының құрамына кіретін 310-шы атқыштар полкінің барлау взводының бөлім командирі болып тағайындалды. Ардагердің алдыңғы өмірінен бірнеше эпизод:
«Ливна қаласын қорғау үшін шайқаста біздің полк 206,7 метр биіктікке ие болды. Бұл жаудың алдыңғы шебіне 3 шақырымға созылуға мүмкіндік берді. Жаудың көптеген шабуылдары бізді биіктіктен түсіре алмады. Біздің қорғанысымыздың маңызды бөлігінде гитлерлік әскерлердің шабуылдарының бірінде біздің пулемет үнсіз қалды. Рота командирі мені шақырып алып, жаныма бір сарбазды беріп, себебін анықтауға жіберді. Біз келгенде пулеметшілер өлі жатты. Пулемет бүтін болды. Жау шабуылға қайта көтерілгенде, біз оларға қарсы оқ жаудырдық. Жаудың үш шабуылы тойтарылды. Көп ұзамай қатарымызға тағы бірнеше жауынгер келіп, біздің нүктені күшейтті. Мен жараландым, бірақта қатарда қалдым. Бұл ұрыс үшін мен «Ерлігі үшін» медалімен марапатталдым.
1943 жылдың ақпанынан бастап мен дивизиялық атты барлау взводы командирінің көмекшісі болып шайқастым. Қыркүйек айында біздің дивизия Десна, Днепр және Припятты бағындыруға қатысты. 11 қыркүйекке қараған түні Деснаның оңтүстік-шығыс жағалауына шығып, дивизия оны бірден бағындыруға кірісті. Біздің тарапымыздан жасалған іс-әрекеттің табанды болғаны соншалық, немістер шабуылға төтеп бере алмай кейін шегінді. Алда үлкен тосқауыл болды – Днепр өзені. Бөлінген учаскеде барлаушылардың шағын тобы, соның ішінде менде партизандардың көмегімен жаудың үздіксіз атқылаған оқтарының астында Днепр арқылы өткелді бағыттадық. Ол арқылы батальон өтіп, Чикаловичи, Чапаевка ауылдарын басып алды. Тоқтамай, біздің полк Припятьқа шығып, оны бағындырды, Копачи ауылын басып алып, қорғанысқа бекінді. Днепрді бағындыруға қатысқаным үшін мен ІІІ дәрежелі «Даңқ» орденімен марапатталдым.
Соғыстың келесі айларында біздің дивизия Украинаны азат етуге қатысып, мамыр айының басында Чехословакия аумағына кірді. Біздің дивизия 1945 жылғы 12 мамырда шайқасты аяқтады. Сол уақытта Жеңіс жарияланған болатын, біз батысқа қашқан жаудың топтарын жойып, қарусыздандыруды жалғастырдық.
Жеңіс күні қарсаңында Оломоук қаласы азат етілді. Қаланы азат еткені үшін біздің 310-шы атқыштар полкі Кутузов орденімен марапатталды. 9 мамырдың аяғында дивизия Прага маңындағы Цетковице ауданына шықты. Ал 12 мамырда көптен күткен соғыс аяқталды. Біздің полк шоғырланған Рвачев қаласында біз өзімізді, техникамызды ретке келтірдік. Мамыр айының соңғы күндерінде полкке дивизияның саяси бөлімінің бастығы С.И.Паршин келіп, Жеңіс шеруіне қатысу үшін лайықты жауынгерлерді іріктеді. Полк қолбасшылығы мені жіберді. Бүкіл дивизиядан 12 адам ғана іріктеліп алынды.
Шеру 1945 жылы 24 маусымда Мәскеуде өтті. Шеруді Жоғарғы Бас қолбасшының орынбасары, Кеңес Одағының Маршалы Георгий Жуков қабылдады, шеруді Кеңес Одағының маршалы Константин Рокоссовский басқарды. Шеруге майдандардың жиынтық полктері қатысты, олар майдан даласындағы ұрыстарда ерекшеленген, ордендермен марапатталған қатардағы жауынгерлермен, сержанттар мен әр түрлі әскер қатарындағы офицерлер топтастырылды. Біз 4-ші Украина майданының жиынтық полкінің құрамына кірдік. Біздің артымызда шайқас алаңдарында жеңіліске ұшыраған неміс-фашистік әскерлердің 200 туын жерге түсірген кеңес жауынгерлерінің жиынтық колоннасы жүрді. Бұл тулар барабанның үнімен Мовзолейдің іргесіне тасталды.
Мен Жеңіс шеруінен үлкен әсер алдым. Мен Суворов пен Кутузовтың 310-шы атқыштар полкінің жауынгерлік орденін ғана емес, сонымен қатар Суворов орденінің 8-ші Қызыл Ту Ямпольск атқыштар дивизиясының атынан шыққанымды мақтан тұтамын».
Міне бүкіл әлемге көптен күткен «Жеңіс!» сөзін жаңғыртқан атаулы күннен 78 жыл өтті. Бұл күн тарихқа кеңес халқының ержүректігімен, олардың батылдығы мен төзімділігінің естелігі ретінде мәңгілікке енді.
Semeynews.kz
