Семейдегі Бейбітшілік аралында бұрын болған балалар темір жолының тарихы

Бұрындары Киров аралында (қазіргі Бейбітшілік аралы) балалардың темір жолы болған, турасын айтқанда, ол семейлік балалық шақтың визитті карточкасы болған. Сол кезеңде аралда болып, темір жолмен қыдырған балалар қазіргі уақытта өсіп-жетіп, жан-жаққа көшіп кеткенімен барлығы дерлік әлі күнге дейін тепловоздың қозғалу уақытын, стансаларды хабарлауларын, сондай-ақ көрші отырған жолаушылардың қуанышты бет-әлпеттерін жақсы біледі. Осының барлығы қазіргі уақытта ертек сияқты, бүгіндері темір жол өткен жерлерді арам шөп басып, тек бұрынғыны еске түсіретін ойықтар мен қираған перрондар мен үйінділер қалды.

Халықаралық балалар күні және Түрксіб-Сібір темір жолы ашылуының 50 жылдығын мерекелеу қарсаңында, қаладағы мектеп оқушыларының кәсіптік бағдар беруі және демалысы үшін өндірістік базасын құру мақсатында, Қазақстан Компартиясының қалалық коммунистік партиясы және қалалық кеңестің атқарушы комитеті 1979 жылдың сәуір айының басында Алматы темір жолының Семей бөлімшесінің Семейдегі балалардың темір жолын салу туралы ұсынысын қолдады. Темір жолды кәсіпорынның, ұйымның және оқу орындардың күшімен салу жоспарланды. Темір жол құрылысын Киров атындағы аралда (Полковничий аралы, қазіргі уақыттағы Бейбітшілік аралы) жүргізу және құрылысты 1980 жылдың 1 мамырында, Түрксіб жолы ашылуының 50 жылдығы қарсаңында аяқтау жоспарланды. Коммунистік партияның қалалық коммунистік партиясы өз кезегінде аталған құрылысты қалалық комсомолдық құрылыс деп атады.

Жұмыс қарқынды бастама алды. Бастапқыда жұмыс жасау учаскесі белгіленді, оның алаңы 2,5 Га құрады. Содан кейін қазба жұмыстарына кірісті, қысқа желілік рельстер салынды. Шілде айының ортасында балалар темір жол құрылысының уақытша вокзалы салынды (1980 жылы вокзалдың кірпіш ғимараты бой көтерді), осы айдың соңында қысқа желілік темір жолға жылу поровозы және төрт вагон орналастырылды.

1979 жылдың 5 тамызы, жексенбі, Бүкілодақтық теміржолшылар күні «Кіші Түрксіб» балалар темір жолы салтанатты түрде ашылды. Мерекеге орай және балалар темір жолын іске қосу салтанатына қала және облыс басшылығы, Алматы темір жолы Семей бөлімшесінің жұмысшылары мен инженер-техниктері, жүздеген қала тұрғындары келді. Ашылу салтанатына келгендердің барлығы өз көздерімен жаңа темір жолды көріп, «Халықаралық балалар күні, балалар үшін бұл ең керемет сыйлық, бұл керемет!» деді. Шынында «Кіші Түрксіб» мақтаныш пен таңдану тудырды. Бірінші кезекте – осы темір жолды салған адамдар үшін қуаныш сезімін тудырды. Темір жол жүріп өтетін орын ретінде үздік орындар іріктеліп алынды: бұрынғы теннис саябағы, жан-жағы жасыл көгалмен, гүлдермен көркемделген, бір сөзбен айтқанда, табиғаттың өзі балалардың демалысы үшін қолайлы жағдай жасаған.

Оның маңайы нағыз темір жолдың маңайын еске салады, жан-жағы тап-таза, жас машинситер мен жолсеріктер алғашқы рейстеріне алаңдауда, оқушыларға ересек достары – Семей темір жол бөлімшесінің қызметкерлері кеңестерін беруде. Салтанатты митингіні Қалалық коммунистік партияның бірінші хатшысы Н.М.Ульянов ашты. Ол, «Кіші Түрксіб» – Халықаралық балалар күні кішкентай семейліктер үшін керемет сыйлық екенін атап өтті. Қысқа мерзім ішінде, бар жоғы бір ай ішінде балалардың темір жолы ашылды. Оны теміржолшылар мен автомобилистер, порт жұмысшылары мен құрылысшылары, жол жөндеу және коммуналдық шаруашылық қызметшілері  тұрғызды. Жүздеген мамандық иелері белсенділікпен, жігерменен, шеберлікпен балаларға үлкен қуаныш сыйлаған нысанды тұрғызды.

Темір жолдың соңғы «күміс шегесін» жол дистанциясының аға шебері Александр Лукич Курез қақты және темір жол алғашқы жолаушыларын қабылдауға дайын болды. Ашылу салтанатында сөз сөйлеген Алматы темір жолының Семей бөлімшесінің бастығы К.Г.Ержанов «Кіші Түрксіб» «Семейлік балалар үшін жақсы техникалық мектеп болады» деп атап өтті және жас теміржолшыларға «Кіші Түрксіб» кілтін табыстады. Жастардың атынан 64 орта мектептің оқушысы Ира Руденская алғыс сөзін сөйледі. Темір жол желісінің ашылу салтанатында «балалардың темір жолы тек біздің елімізде салынып жатқаны, тек бізде ғана мемлекет оларды салуға осындай қомақты қаржы бөлгені» айтылды.

«Ал қызыл лента қиылды. Марш үнімен жас теміржолшылар тепловоз бен вагондардағы орындарына жайғасты. Ду қол шапалақ қошеметімен тұңғыш балалар жолаушы пойызы алғашқы рейсіне аттанды…». «Кіші Түрксіб» бойынша бірінші кезектегі алғашқы рейсін жүргізу құқығы № 64 мектептің оқушылары Олег Егоровқа және Иля Дунайға берілді, ал алғашқы пойызды жіберген станса кезекшісі осы мектептің оқушысы Ира Ксенофонтова болды. Балалар темір жолының бастығы болып Шейко Григорий Герасимович тағайындалды.

«Кіші Түрксіб» темір жолы ресми түрде пайдалануға 1980 жылдың 25 желтоқсанында қабылданды. Балалар темір жолы алғашқы жұмыс күнінен бастап қатаң бақылауға алынды. Тепловоз және вагондар консервацияға алынды, темір жолды күзету үшін темір жол желісі бойында күзет үйлері орналастырылды. Пайдалану маусымының (мамыр-қазан) басында жол мұқият тексерілді, сарапшы мамандар жолдың әрбір сантиметрін және әрбір жұмыс механизмін тексерді.

Бірақ күтпеген жағдайларда орын алды. 1985 жылдың көктемінде балалардың темір жолын екі рет су басты, кей жерлерін су шайып кетті, алайда маусым басында қайта қалпына келтірілді. 1988 жылы вагонның темір жолдан шығып кетуі орын алды. Зардап шеккендер болған жоқ.

1985 жылдың мамырында Алматы темір жолының Семей бөлімшесіне балалар темір жолының екінші кезегін салуға рұқсат берілді, ол 1986 жылдың шілдесінде қолданысқа берілді. «Әрекет ететін балалар темір жол кешенінің 2-кезегі үнемі пайдалануға ашылсын және оны С.М.Киров атындағы аралға демалуға келген жолаушыларды тасымалдауды қамтамасыз ете отырып жас теміржолшылармен тәжірибелік сабақтар жүргізгенде пайдалнылсын».

Жаз маусымына 2-кезекті пайдалануға беру мұқият жүргізілді: бағаналарға имитациялық сағаттар қойылды, күзет үйлері жөнделді, перрон стансадағы павильон сырланды және ақталды; ғимаратқа түрлі плакаттар және көпірден бастап балалар темір жол вокзалына дейінгі маршруттық карта ілінді; желі және желілік өткел үйлері жөнделді, бағдаршамдар, дауыс зорайтқыш аппараттары орнатылды; төрт металл вагон дайындалды, олар боялып өрт сөндіру құрылғылары орнатылды, сонымен қатар барлық вагондарда радио болды.

• Міне «Кіші Түрксібтің» екінші кезегі ашылды, ол балалар темір жолының аралығын екі есе арттырды. Егер бұрындары екі шақырымда барлығы екі станса – «Пионер» және «Комсомол» болса, енді маршруттың 5 шақырымында жаңа стансалар пайда болды, «Ленин», «Киров» және «Калинин» (қала аудандарының атауымен). Бірінші станса жаяу жүргіншілер көпірінен басталады және ол жерден пойызды 64 мектептің жас теміржолшылары жүргізді.

Әр стансада отырғызу платформалары тұрғызылды, өз бекеті және павильоны болды. Екінші кезек аралдағы барлық мәдени-спорттық кешендерді байланыстырды.

1987 жылдың жаз маусымына қарай барлық вагондар педагогикалық институттың графика кафедрасымен бірлесе отырып көркем безендірілді және сырты көк түске боялды. Осы уақытта «Весна» мейрамханасы ғимаратының жартысына балалар темір жол вокзалына бейімдеу бойынша  жөндеу жүргізілді.

1987 жылдың сәуірінде балалар темір жолының бастығы Г.Г.Шейко сөгіс алды. Балалар темір жолындағы «Жас теміржолшылар» үйірмесіндегі 3 нұсқаушының тек біреуінде ғана орта техникалық білімі болған, ал қалған екеуінің теміржолшы мамандықтары болмаған. Зейнет жасына жетуіне байланысты Г.Г.Шейко 1988 жылы құрмет демалысына шықты (1989 жылы қайтарда қайтыс болды). Оның орнына С.М.Мазный тағайындалды.

1990 жылы балалар темір жолының вагондары жаңа вагондарға ауыстырылды, ал 1991 жылдан бастап қаладағы алғашқы балалар темір жолы құлдырай бастады. Басында балалар темір жолының бастығы, оның орынбасары және нұсқаушы қысқартылды. 1993 жылы ПЧ-18 қарамағына берілді.

Міне, 1995 жылғы 29 мамырда Алматы темір жолы Семей бөлімшесінің басшылығымен қол қойылған соңғы құжат:

Алматы темір жолы Семей бөлімшесі бастығының бұйрығы.

Балалар темір жолын ұстауға қаражаттың болмауына және облыстық әкімшіліктің қаржылай көмек көрсетуден бас тартуына (1995 жылғы 11 мамыр № 03-11-494) байланысты

БҰЙЫРАМЫН:

1. Балалар темір жолы жабылсын және ағымды ұстауға ешқандай қаражат жіберілмесін.
2. Күзет қызметкерлерінен басқа жұмысшылар штаты жалақысыз демалысқа жіберілсін.

Бұл сұлу құрылысты сақтап қалуға мүмкіндік болды. Тек дұрыс шешім қабылдау керек еді, сонда біздің балаларымыз әлі күнге дейін Бейбітшілік аралында «Кіші Түрксіб» кереметін пайдаланушы еді.

Қазіргі уақытта балалар темір жолының кейбір бөліктері ғана қалды, олар – перрон орындары, темір жол үйінділері және мейрамхананың арт жағындағы қираған вагон.

Виктор Кашляктың «Семипалатинские арабески» кітабының ІІ томындағы материалдар бойынша.

Semeynews.kz