Тағдыр соғыста табыстырған ерлі-зайыпты Силиндер

Қазіргі заман тарих құжаттамасы орталығының жеке қорларында Николай Николаевич пен оның әйелі, Ұлы Отан соғысының қатысушысы Нелитта Андреевна Силинаның жеке құжаттары мемлекеттік сақтауда. Екеуі де 8-ші атқыштар дивизиясының 310-шы полкінде майданға қатысқан.

Николай Николаевич 1941 жылы тамызда Семей автожол техникумында білім алып жүрген уақытта майданға аттанды. Ол Алматы атқыштар-пулемет училищесіне оқуға жіберілді. Жеделдетілген курсты 1941 жылы желтоқсанда аяқтады. Оралғаннан кейін ол Семей қаласында құрылған 8-атқыштар дивизиясының 310-атқыштар полкінің атқыштар взводының командирі лауазымына тағайындалды.

1942 жылы 31 наурызда дивизияның жеке құрамы Семей – Алматы – Орал – Саратов бағыты бойынша эшелондармен әрекет етуші армияға жіберілді. 8 мамырда дивизия 13 армияның құрамына кіріп, Ұлы Отан соғысының майданында өзінің жауынгерлік жолын бастады. Н.Н.Силин 1942 жылы сәуірде 8-ші атқыштар дивизиясының бөлімшелері Новомосковск – Узловая – Зубаревка – Животово – Лапотково – Плавск – Спешнево – Архангельск – Орлик бағыты бойынша 190 шақырымдық жорық жасаған кезде алғашқы жауынгерлік тәжірибе алды. Бұл шақырымдар ұзақ болды. Дивизияның жолында өртке оранған ауылдар, жарылған көпірлер, бұзылған жолдар жатты. Содан кейін жолдан тыс жерде ұзақ түнгі шерулер басталды, бұл кезде қара жолдарда көлік қозғалысы мүмкін болмады. Артиллерияның бір бөлігін білек күшімен тартуға тура келді, азық-түлік бойынша үлкен қиындықтар болды. Дивизияның жеке құрамы Ливна қаласының батысында қорғанысқа ие болуы керек еді. Николай Силин “тілді” тауып алып келуге бұйрық алды. Мұқият дайындалып, 12 жауынгерден тұратын топпен Николай Николаевич бірнеше рет барлауға барды. Тапсырма орындалды. Ол бірінші марапатты – “Жауынгерлік еңбегі үшін” медалін алды. Құжаттарда жазылғандай,” Ұйымдастырғаны және тілді алып келгені үшін ” Н.Н.Силинге мерзімінен бұрын аға лейтенант атағы берілді.

Воронеж маңындағы ауыр шайқастарда Н. Н.Силин жарақат алды. Емделгеннен кейін ол өз полкіне оралып, атқыштар шабуыл ротасының командирі болып тағайындалды. Ротаны қабылдап, Николай Николаевич соғысты жалғастырды. Курск доғасындағы 50 күнге созылған ауыр және қанды шайқастардан кейін Николай Николаевич 310-шы атқыштар полкінің батальонының командирі болып тағайындалды. Кролин қаласын алуға және Орел облысының Малоархангельск ауданындағы шабуыл шайқастарына қатысқаны үшін ол Қызыл Жұлдыз орденімен марапатталды.

1943 жылдың қыркүйегінде 8 атқыштар дивизиясы Короп ауданына шығып, Десна өзенін бағындыру және Чернигов қаласы бағытындағы шабуылдарды күшейтуге тапсырма алды. 310-шы атқыштар полкінің алдыңғы қатарлы бөлімшелері Десна өзеніне шығып, өткелді бастады. Батальонмен Десна өзенін алып, плацдармды ұстап қалғаны үшін батальон командирі Силин Александр Невский орденімен марапатталды.

Днепрді алу кезінде көрсеткен ерлігі үшін КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1943 жылғы 16 қазандағы Жарлығымен Николай Николаевичке Ленин және Алтын Жұлдыз ордендерін табыстай отырып Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.

1944 жылдың көктемінде Кеңес Одағының Батыры Н.Н.Силиннің шабуыл батальоны 8-ші атқыштар дивизиясының құрамында Житомир-Бердичев, Ровно-Луцкая және Проскуров-Черновцы шабуыл операцияларына белсенді қатысты. Ямполь ауданын басып алу үлкен маңызға ие болды және кейінгі шабуыл операциялары үшін қолайлы жағдайлар жасады. Хмельницкая облысының Ямполь қаласын азат етудегі тамаша жауынгерлік әрекеттері мен ерлігі үшін Бас Қолбасшының 1944 жылғы 19 наурыздағы бұйрығымен 8-атқыштар дивизиясына Ямпольская атағы берілді.

60-шы армия құрамындағы шабуылды ілгерілете отырып, жолсыз және көктемгі батпақ  жағдайында дивизия Карпат тау бөктеріндегі бірқатар шекараларды алды. Сәтті жүргізілген операция үшін 310-шы полктің көптеген жауынгерлері, соның ішінде Николай Николаевич 3-ші дәрежелі Кутузов орденімен марапатталды.

1945 жылғы ақпанда Чехословакияны азат еткені үшін дивизия Қызыл Ту орденімен, ал 3 мамырда Ружомберок қаласын азат етуге қатысқаны үшін ІІ дәрежелі Суворов орденімен марапатталды. Ол Екінші дәрежелі Суворов орденінің 8-ші атқыштар Ямпольская Қызыл Ту дивизиясы деп аталды. Қазақстандық дивизия жауынгерлері мыңдаған шақырым майдан жолдарын жүріп өтті. Олар Чехословакия мен Польшадағы азаттық шайқастарына, Освенцим өлім лагерінің тұтқындарын босатуға қатысып, Отан, партия, халық алдындағы міндеттерін абыроймен орындады. Дивизия құрылған күннен бастап жеңісті мамырға дейін біздің жерлесіміз комбат Силин соғыс жолдарынан өтті.

Николай Николаевич болашақ жарымен майданда кездесті.

…Қырық бірінші жылдың қиын жазында, гитлерлершілер біздің елімізге терең енген кезде, Запорожье облысының Большой Токмак қаласының тұрғындары қаланың айналасында танкке қарсы орлар, траншеялар қазып, қорғаныс құрылыстарын салды. Олардың арасында тоғызыншы сынып оқушысы Нелитта Волкова да жұмыс істеді. Бір кеште ол құрбыларымен бірге Қызыл Армия бөлімшелерімен бірге қаладан кетуге шешім қабылдады. Бірақ, таң атысымен Нелитта қолына дорбасын алып, құрбыларының терезелерін қақты, ешкім шықпады. Қыздарды ата-аналары жібермеді. Нелитта өзі жалғыз кетті. Ол өз еркімен майданға кетуге шешім қабылдады, бірақ барлық инстанциялар рұқсат бермеді – небәрі 17 жаста еді. Штабтағы ұзақ езгілеуден кейін ол генералға комсомол билетін беріп, ағасының флотта қызмет ететінін айтты. Сол күні ол мотомеханизацияланған бөлімнің еріктісі болды.

1941 жылы желтоқсанда Ростов облысының Миус өзеніндегі ауыр қорғаныс шайқастарының ортасында Нелитта ауыр жарақаттанып, үсік алды. Ол Краснодар өлкесінің Кропоткин қаласындағы ауруханада емделуде болды. Содан кейін ол санитарлық басқармаға мейірбикелік курстарға жіберілді, содан кейін ол медициналық қызмет старшинасы атағын алды.

1942 жылы тамызда Нелитта 8-ші атқыштар дивизиясының 310-шы атқыштар полкінің санбөліміне жіберілді.

Касторное қаласы түбіндегі а        йқас алдында оған шабуылдаушы атқыштар ротасының командирі Николай Силин келіп: “Қарындас, егер мен қайтып оралмасам, анама хабарла. Сіз мұны жасай аласыз ба” деді.

Силинмен келесі кездесу ормандағы партизан отрядында болды. Припять өзеніндегі шайқастардан кейін жауынгерлер орман жолдарымен қоршаудан шыға бастады. Сонда ол комбат Силинді көрді: беті желден жарылып кеткен, басындағы дуылғасына оқ тиген. Нелитта мекенжайы бар хат туралы айтты:

• Қайтып алыңыз.
• Неге? Күндердің бір күні бізге Семейге қонаққа келесіз.

Ол комбатты өзімен бірге алып жүрген рационындағы кептірілген наннан дәм таттырды,содан кейін екеуі екі жаққа кетті.

Олардың келесі кездесуі, Чернобыль ауданында жаудың артқы жағынан Большая земляға шығуына орай өткен полктің жалпы мерекесінде болды. Содан олар ажырамады.

Санбөлім құрамында Нелитта Андреевна Оңтүстік-Батыс, Орталық, 1-ші Украин майдандарында соғысты, Тернополь үшін шайқастарға қатысып, Польша, Германия шайқастарымен өтті. Ұлы Отан соғысы майдандарында көрсеткен ерлігі мен батырлығы  үшін Нелитта Андреевна “1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысындағы Германияны жеңгені үшін”, “Жауынгерлік еңбегі үшін” медальдарымен, екі мәрте “Ерлігі үшін” медалімен және басқалармен марапатталды.

1945 жылы наурызда Николай Николаевич Силин Фрунзе академиясына оқуға жіберілгенде, 13-ші армияның қолбасшысы генерал-лейтенант Пухов Силинмен қатынастары туралы біліп, Нелитта Андреевнаға Мәскеуге жиналуды бұйырды. Мәскеуде Нелитта Андреевна Орталық әскери госпитальда аға операциялық мейірбике болып жұмыс істеді.

Николай Николаевич пен Нелитта Андреевна 1945 жылы 10 мамырда Мәскеуде некелесті.

1946 жылы олар Николай Николаевичтің отаны – Семей қаласына оралды. Рита Андреевнаның кәсібилігі мен мамандыққа деген адалдығы соғыстан кейінгі қызметте көрініс тапты – ол көптеген жылдар бойы психоневрологиялық диспансерде медбике болып жұмыс істеді.

Кеңес Одағының Батыры Николай Николаевич Силин көптеген жылдар бойы Суворов атқыштар дивизиясының 8-ші Қызыл Ту ордені туралы құжаттар жинады, әскери қызметшілермен, музейлермен, ардагерлер ұйымдарымен кең хат алмасып отырды. Оның тікелей қатысуымен өзінің №6 мектебінде Жауынгерлік Даңқ музейі құрылды, 15 жыл бойы ол “Орленок” және “Зарница” қалалық әскерилендірілген ойындарының командирі болды.

Өмірден өткенге дейін Нелитта Андреевна Николай Николаевич үшін жар ғана емес, сонымен бірге ол оның адал досы, серігі, пікірлес адамы болды.

Өз жерін фашистік басқыншылардан қорғай отырып, кеңес халқы 20 миллионнан астам адамнан айырылды. Миллиондаған адамдар мүгедек болып қалды, бірақ жеңіспен үйлеріне оралғандардың көпшілігі әскери дәрігерлердің жанқиярлық жұмысының арқасында екінші демдерін алды.

Ұлы Отан соғысы жылдарында қазақстандықтар әскери техника мен әскери ғылым өнерін жетік меңгерген он мыңдаған тамаша жауынгерлер мен командирлерді ұсынды. Олардың жауынгерлік ерліктері Отанның көптеген жауынгерлік наградаларымен марапатталды. 500-ден астам қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атағына ие болды. Атқыштар пулемет мектебінің түлегі Николай Силин өзінің алғашқы айқасын лейтенантпен бастады, соғысты майормен, атқыштар полкі командирінің орынбасары лауазымында, кеудесінде Алтын Жұлдызымен аяқтады.

Semeynews.kz