“Семей орманы” мемлекеттік орман резерватында ағаш сату бойынша нағыз “қара базар” ашылған
Абай облысының прокуратурасы резерваттың қызметін тексерген кезде осы фактілер анықталды, – деп хабарлайды Semeynews.kz.
Қазақстандағы бірегей реликті қарағай орманы. Семейліктер оның тек Канадада және Алтай өлкесінде аналогы бар екенін мақтан тұтады. Прокурорлар орман заңнамасының сақталуына, соның ішінде орман өрттерінің алдын алуға және оларға қарсы күреске қызығушылық танытты. Тексеру барысында ведомство соңғы жылдары миллиондаған теңгені құраған бірқатар бұзушылықтарды анықтады.
2003 жылы бірегей бірегей орман өртеніп кетті. Содан кейін өрт 106 гектар қарағай орманын жойды. Сол жылы “Семей орманы” мемлекеттік орман табиғи резерваты құрылды, оның міндеттеріне орманды сақтау және қалпына келтіру кіреді. Алайда, тексеру орман шаруашылығын дамытуға бағытталған резерваттың соңғы салалық бағдарламасы 2014 жылы аяқталғанын анықтады. Содан бері резерваттың даму жоспары болған жоқ, яғни ұйымның нақты мақсаттары мен міндеттері болған жоқ. Бірақ терезелері қараңғыланған жол талғамайтын көліктердің сүйемелдеуімен орман ағаштары тиелген жүк көліктерінің тізбегі көзге түседі. Ал орман ішінен прокурорлар жұмыс қызу жүріп жатқан ағаш кескіштерді тапты. Бесқарағай ауданының орман шаруашылықтарынан осындай тоғыз орын табылды.
– Тексеру барысында ғана Абай облысының прокуратурасы орманды заңсыз кесудің 1890 фактісін анықтады. Шығын 73 миллион теңгеден асты. Бұл ретте резерват қызметкерлерінің өздері ағашты заңсыз дайындауға тартылған. Олар орман өнімдерін ұрлауға қатысы бар адамдарды жауапкершіліктен алыс әкетіп, орманды ақысыз босатумен және ағаш дайындаушылармен келісімшарт жасасқан. Мұның бәрі сегіз миллион теңгеден астам шығынға әкелді. Олар сондай-ақ ағашты босату кезінде бақылаусыз әрекет еткен, дөңгелек орманды кесуге арналған тоғыз қайта өңдеу қондырғылары болған. Әкетуге рұқсат етілген орманның 99 пайызы дөңгелек түрінде жіберіліп отырған. Сондай-ақ резерваттағы орман өнімдерінің сату бағасы нарықтық құнынан екі және одан да көп есе төмен. Осыған байланысты жыл сайын бюджетке резерваттан жарты миллиард теңгеге дейін қаражат түспеді. Осы түспеген қаражатты резерват өз қажеттіліктеріне пайдалануға болар еді. Яғни, материалдық-техникалық базаны нығайтып және қызметкерлерді еңбек көрсеткіштері үшін ынталандыру, – деді аға прокурор Аманжол Рымбеков.
Орманды заңсыз кесу және ағашты сату фактілері бойынша қылмыстық істер қозғалды. Қазір аудиторлар резерваттың салықты қаншалықты адал және ашық төлегенін бағалайды. Мысалы, 2020 жылы есептелген сома 62,4 млн теңгені, 2021 жылы – 33,5 млн теңгені құрады. Ал 2022 жылы салық сомасы 64,5 млн теңгені құрады.
Өткен жылы Семей резерватындағы орман 260 рет өртенді. Өрттің жалпы ауданы 671 гектарды құрады. Бірақ мұндай өрттерден кейін сау ағаштар кесілгені ешкімге құпия емес, бірақ олар өртенген ағаш ретінде өткен. Орманшылар 48 пайызды құрайтын материалдық-техникалық базаның тозуына байланысты өрттерді уақытында оқшаулай алмайтындығына және олардың алдын ала алмайтындығына шағымданады.
– “Семей орманы” деректері бойынша 260 өрттің 220-сы найзағайдың тікелей соққыларынан немесе олардың қайталама әсерінен болды. Олардың өз өртке қарсы қызметі бар – орман күзеті және өрттердің көбін өздері сөндірді, – деді Абай облыстық ТЖД Мемлекеттік өрт бақылау басқармасының басшысы Әділ Братаев.
Жазғы және күзгі өрттерден кейін Төтенше жағдайлар департаменті Өрт тұзақтарын жаңартуды және көбейтуді ұсынды.
– Мысалы, “Бурабай” мемлекеттік ұлттық табиғи паркінде өртті ерте анықтау жүйесі құрылды. Бұл негізінен жасанды интеллект. Дәл осындай жүйені біздің облыста да енгізуді ұсындық, – деді Әділ Братаев.
Қазір “Семей орманы” басшылығында болашаққа көптеген жоспарлары бар жаңа басшылық бар. Бас директордың міндетін атқарушы Байжан Мұсақановтың айтуынша, ағаштарды заңсыз кесудің жолы кесілді.
– Біз қазір құқық қорғау органдарымен бірлескен жұмыс жүргізіп жатырмыз және прокуратураға уақтылы ақпарат береміз. Бұрын жалдамалы бригадалар ағаш жинаумен айналысқан. Енді рұқсат етілген ағашты біздің қызметкерлер қайта өңдейді, содан кейін ғана аукционға шығарамыз. Яғни, барлығы заң аясында. Қазір біз қызметіміз жанасатын барлық органдармен, соның ішінде өртке қарсы қызметпен де келісімдер жасаймыз. Нақты жоспар болмағандықтан, жаппай ағаш кесу болды, сондықтан заңсыз іске асыру болды. Біз қазір қызметкерлердің жалақысын шамамен 25 пайызға көтеруді жоспарлап отырмыз. Сондай – ақ, биыл 1500 гектар жерге 23 миллион көшет отырғызылады деп күтілуде, – деді Байжан Мұсақанов.
Прокурорлар резерват ісінен көптеген қызықты фактілерді тапты. Мысалы, орман дақылдарын отырғызу көлемі үнемі артып келеді, ал өмір сүру деңгейі қалай төмен болды, солай қалды. Соңғы үш жылда резерваттағы шығындар сомасы 228 миллион теңгені құрады. Ағаш қайда сатылды, елде ме әлде шетелге ме оны тергеу анықтайды.
Semeynews.kz
