Абай облысында жобалаушылар мен мердігерлердің немқұрайлылығына байланысты тұрғындар сусыз қалуда

Абай облысының тұрғындары әлі күнге дейін өркениеттің қарапайым игіліктері – жолдардың, көшелерді жарықтандырудың, қоғамдық көліктің және, мүмкін, ең бастысы – судың жоқтығынан зардап шегуде, – деп хабарлайды Semeynews.kz.

Мысалы, облыс орталығындағы Бобровка кентінің тұрғындары жергілікті биліктен аталған кентке назар аударғанын қалайды. Бастапқыда саяжай кооперативі ретінде пайда болған кент бірнеше онжылдықтар ішінде айтарлықтай өсті. Қазір мұнда үш мыңнан астам адам тұрады.

– Біз жұмысқа шыққанда қараңғы, жұмыстан қайтқанда – қараңғы. Балаларымыз мектепке қараңғыда да барады, қараңғыда қайтады. Жарық та жоқ, су да жоқ. Автобустар аз. Әкімдіктің кентке назар аударса дейміз. Автобустардан кем дегенде екі дана қосса, жарық пен су тарса дейміз. Біздің ауыл карьерде тұр, су жоқ”, – деп шағымданды жергілікті тұрғындар.

Ауылдағы ауыз судың сапасы нашар. Ауыл құмды карьерлермен қоршалған, бұл жергілікті тұрғындарға көптеген қиындықтар туғызады. Сонымен қатар, жазда жер асты сулары “кетіп” қалады, адамдар сусыз қалады.

Бұл бір ғана мысал, Семейде олардың санын елуге жуық жинауға болады. Ресми деректер бойынша Семей қаласының 52 көшесінде су құбыры жоқ. Шындығын айтқанда, адамдар суды бау-бақша ұңғымаларынан немесе бірнеше шақырым жүріп су колонкасынан алуға мәжбүр.

Судың жоқтығынан көпқабатты үйлердің тұрғындары да зардап шегуде. Қала тұрғындары су қорын жинауға мәжбүр, өйткені кез-келген уақытта кранда су болмай қалуы мүмкін. Облыстық мәслихат депутаттарының бірі тіпті “Семей Водоканал” МКК Instagram-парақшасына кірген кезде, осы немесе өзге учаскеде туындаған авариялық жағдайлар туралы көптеген хабарландыруларға “батып кетуге” болатынын, осыған байланысты су беру тоқтатыла тұрады” деген хабарлама жазды. Ол тіпті сумен жабдықтау ұйымының басшылығына сын айтты.

“Алдыңғы басшылар 2-3 жыл бойы “Семей Водоканал” МКК басшысы қызметін атқарды, ал Еркен Заманбекұлы бұл қызметті 14 жыл бойы атқарып келеді. Менің ойымша, бұл түбегейлі шешімдер қабылдауға және біздің қалада сумен жабдықтау жүйесін құруға жеткілікті уақыт. Иә, бәлкім, Е.З.Сағандықов – жақсы адам, мен оған адам ретінде ешқандай сұрақтарым жоқ, оның 14 жылдағы жұмысының тиімділігі бойынша бірқатар сұрақтарым бар. Көптеген жылдардағы жұмысындағы жетістіктің бірі – оңалтудан өту, бірақ бұл 9 жыл бұрын болды. Соңғы 9 жылда жүйелі проблемалар шешілген жоқ”, – деп есептейді депутат Серік Байғалиев.

Кәсіпорын басшысы ауысады ма, жоқ па белгісіз. Бірақ Абай облысының 41 ауылында және жоғарыда жазылғандай, Семей көшелерінің елуден астамы сусыз қалып отыр. Облыста бар сумен жабдықтау желілерінде де үлкен проблемалар бар. Желілердің орташа есептік тозуы 51 пайызды құрайды, ал Абай облысының үш қаласында бұл көрсеткіштер айтарлықтай жоғары.

Бұған дейін ҚР Индустрия және инновациялық даму министрлігіне жыл сайын Шығыс Қазақстан облысында су құбыры желілерімен қамтамасыз ету 98 пайызға жететіні туралы оптимистік мәліметтер келіп түскен болатын. Алайда, іс жүзінде бәрі басқаша. Сонымен қатар, жағдайды үш жыл ішінде түзету керек – 2025 жылға дейін. Дәл осындай мерзім жергілікті атқарушы органдардың алдында ҚР Президенті Қасымжомарт Тоқаевпен белгіленді. Оның тапсырмасын іске асыру үшін Үкімет “Драйверлер – мықты өңірлер” бағдарламасын әзірлеп, қабылдады, оның шеңберінде тіпті ең шалғай ауылдарда да су құбыры желілерін салу үшін қаражат бөлінетін болады.

Ал бұл үшін бірінші кезекте оларды республикалық бюджеттен қаржыландырумен қамтамасыз ету үшін бейінді министрліктерге беру үшін мүмкіндігінше көп жобалар әзірлеу қажет. Облыстың энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшысы Болат Әбдіралиев мәлімдегендей, биыл он жобаны іске қосу жоспарланған. Содан кейін су Абай ауданы Көкбай және Кеңгірбай ауылдарының; Бородулиха ауданы Изатулла, Знаменка, Бурабай, Боровлянка, Ново-Шүлба ауылдарының; Көкпекті ауданы Көкжайық және Преображенка ауылдарының және Үржар ауданы Жанай ауылының тұрғындарында су пайда болады. Келесі жылы жалпы сомасы 12,6 миллиард теңгеге су құбыры желілерін салуға 31 жобаны іске асыру жоспарланған, оның 28 – і магистральдық желілерді салу. Қалған 58 жоба келесі жылы әзірленіп, 2024-2025 жылдарға бөлінеді. Бұған қанша бюджет қаражаты қажет болатыны әлі белгісіз: ол үшін жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу қажет.

Аягөз, Бесқарағай, Жарма және Үржар аудандарында жаңа су құбыры желілерін салу жоспарлануда. Семейде құрылыс Бобровка, Березовский, Красный кордон, Лодочный, Зағиптар қоғамы ауданы, Алматы көшесінде жоспарланған. Семей өңірінің ауылдық округтерінде Мұқыр, Половинки және Ақбұлақ ауылдарында жаңа су құбыры желілері пайда болады.

Таза ауыз суды Водный мен Восход ауылдарының тұрғындары күтуде, мұнда суды келесі жылы тұрғындардың учаскелеріне тікелей жеткізілетіні күтілуде. Бұл жылдың негізгі жобаларының бірі болады.

Бюджет қаражатының игерілмеуіне жол бермеу мақсатында басқармада мердігер ұйымдардың құрылыстың барлық кезеңдеріндегі жұмысын бақылауға ниетті.

– Мысалы, дайындық жұмыстарын қыста да жүргізуге болады: барлық рұқсат құжаттарын алу, құрылыс алаңын дайындау, құбырлар мен басқа да құрылыс материалдарын сатып алу. Сонда қар еріп, топырақ құрғаған кезде жұмысты бірден бастауға болады. Жұмысты бақылауды облыстық және жергілікті жерлердегі атқарушы органдар жүзеге асырады, – деді Болат Әбдіралиев.

Су құбыры желілерін салу бағдарламасының мерзімі қысқа, сондықтан барлық қалған жобалар бойынша жобалау-сметалық құжаттаманы мүмкіндігінше тез дайындау қажет. Ол үшін энергетика басқармасы бір-екі жобаны әзірлеу үшін ерікті негізде жергілікті жобалау ұйымдарын тартады.

– Біз павлодарлық жобалау ұйымдарының бірімен және “Семейгражданпроект” ЖШС-мен меморандумдар жасадық. Ия, біз қазір оларға бұл жобалар үшін төлей алмаймыз, бірақ кейіннен олар үшін авторлық қадағалау қалады, бұл үлкен болмаса да, қосымша қаражат, – деді Болат Әбдірәлиев.

Облыстың коммуналдық қызметтерінің алдында тозған желілерді қайта құру міндеті тұр. Облыстағы су құбыры желілерінің орташа есептік тозуы 51% құрайды. Семейде, Аягөзде және Курчатовта бұл көрсеткіштер әлдеқайда жоғары: Семей-66%, Аягөз – 65%, Курчатовта – 85%.

Басқарма басшысының айтуынша, шын мәнінде желілердің тозуы басқаша болуы мүмкін, өйткені мамандар тозуды орнатылған жылы немесе құбырларды ауыстыру туралы деректерді пайдаланып есептейді. Темір – бұл темір – ерте ме, кеш пе, агрессивті ортада ол жарамсыз болады. Сондықтан барлық тозған желілерді кезең-кезеңімен ауыстыру жоспарлануда.

ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев су құбыры желілерінің тозу көрсеткіштерін жылына орта есеппен 15% – ға қысқартуды тапсырды. Ол үшін Ұлттық экономика министрлігі облыс орталықтарын, моноқалаларды және ауылдық жерлерді дамытуды көздейтін “Өңірлерді дамыту” мемлекеттік бағдарламасын әзірледі. Бірақ бұл бағыт бойынша жобалар қажет, ал Абай облысында ондай жобалар жоқ. “Семей Водоканал” МКК-да бірнеше жоба бар, бірақ бюджеттік өтінім бес-алты ірі жобаға, тіпті оннан астам жобаға және бірінші кезекте қайта құруды қажет ететін желілер бойынша болуы тиіс.

Энергетика және ТКШ басқармасы коммуналдық шаруашылыққа мұқият талдау жүргізді. Су құбыры желілерін салу және реконструкциялау саласында шешілуі қажет бірнеше негізгі проблемалар анықталды. Олардың бірі – көбінесе нақты жағдай көрінбейтін сапасыз және аяқталмаған жобаларды ұсынатын жобалау ұйымдарының сапасыз жұмысы. Әрі қарай, тізбек бойынша – мердігерлер жобаны іске асыру кезінде қосымша шығындарды қажет ететін күтпеген жағдайларға тап болады. Нәтижесінде жергілікті бюджет қайтадан қаражат іздеуі керек.

Жақында болған мысал – Аягөз ауданында және Аягөздің өзінде су құбыры желілерінің құрылысы. Жобада аталған аудан орталығындағы көшелерде жұмсақ топырақ көрсетілген, ал қазу жұмыстары басталған кезде экскаватор  көмектеспеді, өйткені жұмсақ топырақтың астында қатты жыныстар жатыр. Мамандардың айтуынша, мұнда бір айда он метр тереңдікке жету немесе кесу мүмкін емес. Құрылысшылар мен коммуналдық қызметтер жиі кездесетін тағы бір мәселе – бұрғыланған немесе жұмыс істеп тұрған ұңғымалардағы су көлемінің азаюы. Мамандардың айтуынша, су кетуде – бұл да жобаны дайындау барысындағы кемшіліктер.

Ұңғыманы бұрғылап, су мұнарасын салмас бұрын, геологиялық барлау жұмыстарын мұқият жүргізіп, жер асты суларының нақты орнын белгілеу керек, олардың қоры бес-он жылға емес, ондаған жылдарға жеткілікті болуы керек. Бесқарағай ауданының Кривинка ауылында дәл осылай болды, онда 2009 жылы бұрғыланған ұңғымадағы су бір күнде жоғалып кетті. Енді біз жаңа ұңғыманы бұрғыладық, су бар. Бірақ тағы да, судың қайтадан жоғалып кетпейтініне ешқандай кепілдік жоқ, өйткені жергілікті билік барлау жұмыстарын жүргізген жоқ.

– Суды қайта іздеп, ұңғымаларды бұрғылап, желілерді қайта жасаудан гөрі геологиялық барлауға қаражат жұмсаған дұрыс, оған қосымша қаражат қажет болады. Яғни, барлығында мұқият есептеулер қажет, – дейді Болат Әбдіралиев.

Жосықсыз мердігерлермен де проблемалар бар. Мысалы, Семей және облыстың бірнеше аудандары Өскемендегі “QazConstructions” ЖШС мердігерлік ұйымын сотқа берді, ол ауылдық округтерде су құбыры желілерін салу бойынша алты жобаны жеңіп алып, олардың бесеуі бойынша өзіне алған міндеттемелерін орындамады.

Шақаман ауылының тұрғындары бірнеше жылдан бері қазылған жерлерді көріп келеді. Енді ауыл тұрғындары олардың үйлеріне күндердің күнінде су келеді дегенге сенбейді. Мердігер ұйымның жұмысшылары жерді қазып, содан кейін көрінбей кетті. Содан кейін басқалары келді, бірақта жұмыс тұрған орнынан алға жылжымады.

– “Абай облысының Семей қаласының құрылыс бөлімі ” ММ “Семей қаласының Шақаман ауылында қолданыстағы су құбыры желілерін қайта жаңартумен су құбыры желілерін салу ” жобасын іске асыруға “QazConstruction” ЖШС-мен шарт жасасты. Жобада қызыл сызыққа дейін (тұтынушы учаскесінің шекарасына дейін) жеткізумен 22,4 шақырым желіні салу және қайта құру көзделген. Бүгінгі таңда тек 17 шақырым салынды. Мердігер ұйым өз міндеттемелерін жосықсыз орындағанына байланысты тапсырыс беруші сотқа жүгінді. Сот талқылаулары жүргізілуде, – деді Абай облысының энергетика және ТКШ басқармасында.

Осы мердігерлік ұйымның бұзушылықтары Үржар ауданы Жоғарғы Егінсу ауылында су құбыры желілері мен су жинау құрылыстарын салу кезінде де анықталды. Шарт 2020 жылы жасалған. Бірақ ауыл тұрғындары әлі күнге дейін бақшадағы қол құдықтарындағы суды пайдалануда. Ауыл тұрғындарының айтуларынша ауылға орталықтандырылған су құбырының мүлдем қажеті жоқ. Осы мекенде таза ауыз су 7 метр тереңдіктен шығады. Сонымен қатар ауыл тұрғындары, орталықтандырылған су желісін салу барысында неліктен ауыл тұрғындарымен кеңеспегенін, сондай-ақ миллиардтаған қаражаттың бекерге кеткеніне шағымдануда.

– 2022 жылғы 20 шілдедегі бақылау өлшемінің актісіне және 2022 жылғы 22 шілдедегі №130 қарсы тексеру актісіне сәйкес бұзушылықтар анықталды. “QazConstructions” ЖШС мердігерлік ұйымы ақаулар мен ескертулерді жою бойынша жұмыстар жүргізуде, – деп түсіндірді басқарма.

Аталған компания жобаны Бесқарағай ауданы Глуховка ауылында да аяқтаған жоқ. Бұл жергілікті атқарушы органдардың тағы да бір сотқа шағымы. Ал осы екіара келіспеушілік нәтижесінде қарапайым тұрғындар зардап шегуде.

Semeynews.kz