«Музей түні» халықаралық акциясы аясында Семейдегі Ф. М.Достоевскийдің әдеби-мемориалдық музейінде шайнектер көрмесі ашылды.
Қазақстанда олар шай ішуге себеппен де себепсәзде жиналады. Шай тамақтанар алдында, тамақтану кезінде және одан кейін ішіледі. Шай кештері кез – келген мерекені жайнатады, ал көбінесе шай-бұл жай ғана араласуға себеп. Өйткені, бұл ең шын жүректен шыққан сусын, оның артында әңгімелесу, қуаныш пен қайғымен бөлісу, жаңалықтар айту, қарбалас күннен демалу оңай. Қазақтар 70% шайдан жаралған деген әзіл бекер емес.
Шай ішудің ұзақ дәстүрлері Семейде де жалғасқан. Семей XVIII ғасырдың аяғынан бастап шай Мәскеуге экспортталған ең ірі сауда транзиттік пункті болды. Шай қалаға Қытайдан мөрленген бумалармен жеткізілді, оралды, кейде оған жергілікті хош иісті және дәрілік шөптер араластырылды. Әрі қарай, бұл шай Ирбит жәрмеңкесіне – яғни революцияға дейінгі Ресейдегі ең ірі жәрмеңкелердің бірінде, жылына бір рет Ирбитте, содан кейін ірі қалаларда өткізілді. Мәскеудің мұрағаттары мен музейлерінде Семей шайын сату туралы көптеген жарнамалық парақтар сақталған, ал Мәскеудің жартысы Семей қаласында шай өсіп жатыр деп сенген!
«Федор Михайлович Достоевский шайға құрметпен қарады. Ол тіпті «жер астындағы жазбалар» әңгімесінің кейіпкерінің аузына өзі туралы айтқан сөздерді енгізді: «Дүние құрып кетседе , мен шай ішпеймін бе? Мен дүние құрысада, мен үшін шай ішу маңызды», – деп түсіндірді музей маманы Алла Белякина.
Ал жазушының әйелі Анна Григорьевна Достоевская Федор Михайлович шай ішкенге дайындалу жөнін көрсетті : «алдымен шәйнекті ыстық сумен шайып, 3 ас қасық шай салып (шай салатын жеке қасығы болатын) және шәйнектің тек 1/3 бөлігін құйып, майлықпен жауып тастады; содан кейін үш минуттан кейін шәйнекті толықтырып, оны да жауып тастады». Мен шайды самовар қайнатуды тоқтатқан кезде ғана құйдым. Өзіне шай құйып алатын, мен шайдың түсіне қарайтынмын, ол жиі шай қосып, шай шыныаяқына шай құйып, қайнаған су қосып отырды; көбінесе ол стаканды кеңсесіне апарып, Шайды толтыру немесе сұйылту үшін қайтадан оралады. «Сіз шайды кеңсеңізге құйып әкеткенде қою еді, неге кеңсеге барғанда түсі басқаша болып кетеді». деп айтушы едім
«Ерекше шәйнектер» көрмесінде хош иісті сусын дайындауға арналған түрлі ыдыстар ұсынылған. Ең ескілері-металл. Көрмеде үлкен мыс шәйнек бар, онда су тек пеште ғана емес, сонымен қатар отта да қыздырылған, сонымен қатар кеңестік металл шәйнектер – толтырып және қайтанатын болған, Фарфор және керамика, миниатюралық және үлкен. Ұсынылған шайнектердің көпшілігі-ХХ ғасырдың екінші жартысы, олар әженің шайындай жағымды атмосфера беріп, балалық шаққа деген сағыныш сезімін тудырады.
Сондай-ақ, көрмеде қытайлық шай рәсіміне арналған сирек кездесетін жиынтықты көруге болады. ҚХР-ның ҚР-дағы Елшілігі музейге сыйға тартқан жиынтық фарфордан жасалған ыдыс-аяқ жасаудағы шеберліктің тамаша үлгісі болып табылады. Мысалы, әр миниатюралық шай шыныаяқының түбінде балықтың мүсіні құйылады.
Semeynews.kz
